عزیزان در ادامه مطالب عوامل تقویت عواطف در خانواده ها در روایات، به موارد ذیل اشاره می شود.
5- دلجويي، استقبال، بدرقه
خانواده كانون آرامش و راحتي بخش انسان است. مردي كه در بيرون منزل با انواع مشكلات درگير است و با ناملايمات فراواني برخورد مي كند و گاهي در راه كسب حلال و تهيه معيشت خانواده خود سخنان ناروا شنيده و لطمه هاي روحي را متحمل مي شود; دوست دارد هنگام برگشت به خانه كسي از او دلجوئي كند، حرف دلش را بشنود و با سخنان آرامبخش خود مرهم دردهاي انباشته دل او باشد. دلش مي خواهد هنگامي كه در منزل را باز مي كند، كسي با چهره اي گشاده و لبي خندان و لحني عاطفي از او استقبال نموده و آنچه را كه در دست دارد با تكريم و رضايتمندي از او تحويل بگيرد و اين فرد جز همسر صالح و مهربان او فرد ديگري نخواهد بود. در اين صورت چنين زني از دوستان خدا بوده و پاداش بزرگي خواهد داشت. اين همسر مهربان با عمل خود شوهر خود را راضي نموده، پاداش معنوي كسب كرده و رضايت و خشنودي پروردگار متعال را بجان خريده است. ×
مردي به محضر رسول خداصلي الله عليه وآله آمده و عرضه داشت: «ان لي زوجة اذا دخلت تلقتني و اذا خرجت شيعتني و اذا راتني مهموما قالت لي: ما يهمك؟ ان كنت تهتم لرزقك فقد تكفل لك به غيرك و ان كنت تهتم لامر آخرتك فزادك الله هما. فقال رسول الله صلي الله عليه وآله: ان لله عمالا و هذه من عماله، لها نصف اجر الشهيد; (1)
يا رسول الله! من همسري دارم كه هرگاه وارد خانه شوم به استقبالم مي آيد و چون مي خواهم از منزل بيرون روم مرا بدرقه مي كند. هر گاه مرا اندوهگين ببيند مي گويد: چه چيز تو را اندوهگين كرده؟ اگر براي مخارج زندگي ات ناراحتي، مطمئن باش كه ديگري (خداوند) عهده دار آن است (و با داشتن چنين ضامن معتبري كه روزي تو را تضمين كرده، تو نبايد اندوهگين باشي) و اگر براي آخرت [و گرفتاري هاي قبر و قيامت] غصه مي خوري، خداوند اندوهت را زياد كند. (و بايد چنين باشي.) رسول خداصلي الله عليه وآله فرمود: خداوند [در روي زمين] كارگزاراني دارد و اين زن يكي از آن ها است. براي او نصف پاداش شهيد مي باشد.»
× علي عليه السلام در مورد بانوي بانوان و همسر نمونه تاريخ مي فرمايد: «فوالله ما اغضبتها و لا اكرهتها من بعد ذلك علي امر حتي قبضهاالله عزوجل اليه و لا اغضبتني و لا عصت لي امرا، و لقد كنت انظر اليها فتكشف عني الغموم و الاحزان بنظري اليها; (2) به خدا سوگند بعد از ازدواج با فاطمه عليها السلام بر او خشمگين نشدم و او را به كاري مجبور نكردم تا زماني كه خداوند متعال او را گرفت. و او مرا ناراحت نكرد و هيچگاه با من مخالفت ننمود، و به او نگاه مي كردم و با نگاه كردنم به او تمام غم و اندوه هاي دلم برطرف مي شد.»
حضرت فاطمه عليها السلام در خانه علي عليه السلام با عشق و صفا و صميميت زندگي كرد و در آخرين لحظات زندگي به شوهر وفادار خويش صادقانه اظهار داشت: «يابن عم ما عهدتني كاذبة ولا خائنة ولا خالفتك منذ عاشرتني; اي عموزاده! هيچ گاه دروغ و خيانتي در زندگي از من نديدي و از وقتي كه با من زندگي مشترك آغاز نمودي، هرگز با دستورات تو مخالفت نكردم.» علي نيز در جواب او فرمود: «معاذالله انت اعلم بالله و ابر و اتقي و اكرم و اشد خوفا من الله من ان اوبخك بمخالفتي; (3)
پناه به خدا. [اي دختر پيامبر!] تو نسبت به خدا داناتر و نيكوتر و پرهيزكارتر و بزرگوارتر و هراسناك تر از آني كه بخواهم در مورد مخالفت با خود، تو را سرزنش و توبيخ نمايم. × ابوطلحه انصاري از اصحاب بزرگ پيامبرصلي الله عليه وآله بود. او پسري داشت كه بسيار مورد علاقه وي بود، اتفاقا اين طفل مريض شد. مادرش ام سليم از زنان با شخصيت صدر اسلام بود، و چون به محبت و علاقه بيش از حد ابوطلحه به پسر آگاه بود، هنگامي كه فهميد بچه از دست خواهد رفت، ابوطلحه را نزد رسول خداصلي الله عليه وآله فرستاد و بعد از بيرون رفتن شوهر از منزل، بچه از دنيا رفت. ام سليم او را در جامه اي پيچيده در كنار اطاق گذاشت و فورا غذاي مطبوعي براي شوهر تهيه كرد و خودش را براي پذيرايي شوهر با عطر و وسائل آرايش آراست. وقتي ابو طلحه بازگشت و حال فرزند خويش را پرسيد، او جواب داد: خوابيده است. سؤال كرد: غذايي هست؟ ام سليم خوراكي را كه تدارك ديده بود آورد … و سپس در حالي كه مرد آرامش خود را باز يافته بود، ام سليم به وي گفت:اي ابوطلحه! چندي پيش امانتي از شخصي نزد ما بود، حال اگر ما آن را به صاحبش بازگردانيم نارحت مي شوي؟ مرد گفت: چرا بايد ناراحت بشوم؟ نه!. زن گفت: پسر تو نزد ما يك امانت خدايي بود، خداوند امروز او را از ما گرفت. ابوطلحه بدون تغيير حالت گفت: در اين صورت من به صبرو شكيبايي (از تو كه مادرش هستي) سزاوارترم!. آنگاه دو ركعت نماز خوانده و دوباره به حضور پيامبر اكرم صلي الله عليه وآله رسيد و ماجرا را بازگو نمود پيامبر گرامي اسلام ضمن سخناني فرمود: «الحمدلله الذي جعل في امتي مثل صابرة بني اسرائيل; سپاس خداي را كه در امت من نيز مانند زن صابره و شكيباي بني اسرائيل قرار داد.» (4)
در اثر دعاي پيامبر، خداوند به آن زوج با ايمان و خوشبخت فرزندي عنايت كرد كه او را عبدالله ناميدند. ابوطلحه صاحب نه پسر شد كه همه قاري قرآن بودند. (5)
6 - همدلي در انتخاب نوع غذا
هماهنگي و همدلي در انتخاب نوع غذا از جمله عواملي است كه ارتباط زن و شوهر را تقويت كرده و بنيان خانواده را استحكام مي بخشد. اگر زوجين در مساله غذا و خوراك تفاهم داشته باشند و شرايط همديگر را مراعات كنند، بسياري از مشكلات و اختلافات خانواده ها حل مي شود. اگر مرد غذايي را دوست دارد وانتظار دارد كه در منزلش تهيه شود، مي تواند علاوه بر اينكه لوازم مورد نياز را تهيه مي كند، همسر خويش را از آن آگاه سازد. ولي اگر براي او فرقي نمي كند كه معمولا هم شوهران مسلمان و متعهد چنين اند و در مورد غذاي روزانه خويش سخت گيري و موشكافي نمي كنند، در اين صورت از غذاي تهيه شده استفاده كرده و با كمال متانت و بزرگواري از همسر هنرمند خويش قدرداني و تشكر مي نمايد و با بهانه هاي مختلف زحمات وي را ناديده نمي گيرد. رسول اكرم صلي الله عليه وآله فرمود: «المؤمن ياكل بشهوة عياله والمنافق ياكل اهله بشهوته; (6)
انسان با ايمان، مطابق ميل و خواسته عيالش غذا مي خورد و خانواده انسان منافق، مطابق ميل و خواسته وي غذا مي خورند.»
در سيره و روش پيامبرصلي الله عليه وآله آمده است كه آن حضرت هيچگاه در مورد انتخاب نوع غذا سختگيري نمي كرد و با خانواده اش همراه مي شد: «كان رسول الله صلي الله عليه وآله ياكل كل الاصناف من الطعام و كان ياكل ما احل الله له مع اهله و خدمه اذا اكلوا; (7) رسول خداصلي الله عليه وآله از هر نوع غذا مي خورد و غذايي كه خداوند آن را برايش حلال نموده است به همراه خانواده و خدمتگزارش تناول مي كرد.»
آنچه در اين مورد لازم است مورد توجه بانوان مسلمان قرار گيرد اين است كه تهيه خوراك لذيذ و پختن غذاهاي خوشمزه در جلب رضايت شوهر و تمايل قلبي وي به سوي همسرش تاثير بسزايي دارد. كدبانوي شايسته با هنرنمايي خويش، در آفريدن دست پخت هاي لذيذ و نشاط آور، بذر محبت را در قلب شوهر خويش كاشته، و صفا و صميميت را به كانون پر مهر خانواده به ارمغان مي آورد. امام صادق عليه السلام هنگامي كه مي خواهد زن خوب و شايسته را معرفي نمايد، به دو ويژگي مهم كه از هنرمندي و شايستگي هاي زنان پسنديده نشات مي گيرد اشاره كرده و مي فرمايد: «خير نسائكم الطيبة الريح، الطيبة الطبيخ; (8) بهترين زنان شما زني است كه خوشبو بوده و در آشپزي، خوش دست پخت باشد.»
پيامبر خداصلي الله عليه وآله فرمود: «خير نسائكم الطيبة الطعام; (9) بهترين زنان شما زني است كه غذاي پاكيزه و دلپسند درست كند.»
7 - فراهم نمودن مخارج خانواده
مهم تر از فراهم نمودن سفره هاي پاكيزه و غذاهاي لذتبخش كه از هنرهاي اساسي بانوان مسلمان بوده و به پاكيزگي و آرايش ظاهري مربوط مي شود، تهيه آذوقه و خوراك حلال از سوي مرد است كه به عنوان مدير خانواده، مسؤوليت فراهم كردن خوراك اعضاي خانواده به عهده اوست. در اين مورد اگر مردان با ايمان وظيفه خويش را در مورد به دست آوردن روزي حلال و پاكيزه به خوبي انجام دهند مقام بس بلندي را در پيشگاه خداوند متعال كسب خواهند نمود. آنان روز قيامت رو سفيد و با چهره اي گشاده و نوراني همچون ماه شب چهارده به محشر وارد خواهند شد.
امام باقرعليه السلام مي فرمايد: «من طلب الرزق في الدنيا استعفافا عن الناس و سعيا علي اهله و تعطفا علي جاره لقي الله عزوجل يوم القيامة و وجهه مثل القمر ليلة البدر; (10) هر كس در دنيا به دنبال روزي حلال برود به قصد اينكه نيازمند و محتاج ديگران نباشد و مخارج زن و فرزندش را تامين نمايد و به همسايه ها [و هم نوعان مستمند خود] ياري رساند، چنين فردي در روز قيامت با سيمايي [نوراني] مانند ماه شب چهارده با خداوند ملاقات خواهد كرد.» و امام صادق عليه السلام نيز مي فرمايد: «الكاد علي عياله من حلال كالمجاهد في سبيل الله; (11) مرد تلاشگري كه براي تهيه روزي حلال و مشروع براي خانواده اش مي كوشد، مانند مجاهدي است كه در راه خدا جهاد مي كند.»
امام رضا عليه السلام نيز فرمود: «الذي يطلب من فضل الله عزوجل ما يكف به عياله اعظم اجرا من المجاهد في سبيل الله عزوجل; (12) كسي كه از فضل و عنايت پروردگار به دنبال روزي حلال مي رود به اندازه اي كه مخارج خانواده خود را تامين كند، از رزمنده اي كه در راه خداوند متعال جهاد مي كند پاداش افزونتري دارد.»
8 - تقويت محبت علي عليه السلام
به تجربه ثابت شده است كساني كه با دين و شعائر ديني و محبت اهل بيت بزرگ مي شوند معمولا انسان هايي با كمال و منضبط بوده و سعي مي كنند در معاشرت خود با ديگران حقوق آنان را مراعات كرده و از ظلم و بي عدالتي بپرهيزند. آنان در اثر علاقه اي كه به كامل ترين انسان ها دارند، خواسته يا ناخواسته به سوي كمال قدم بر مي دارند و مي خواهند اهل بيت عليهم السلام را اسوه و الگوي خويش در زندگي قرار دهند. در مورد نقش سازنده و الفت آفرين عشق اهل بيت عليهم السلام در ميان انسان ها، در زيارت جامعه كبيره چنين مي خوانيم: «بموالاتكم علمنا الله معالم ديننا و اصلح ما كان فسد من دنيانا و بموالاتكم اتلفت الفرقة; خداوند به سبب دوستي شما نشانه هاي دينمان را به ما آموخت و آنچه از دنيايمان تباه شده بود اصلاح كرد و به سبب موالات و دوستي شما تفرقه ها به همدلي گرائيد.»
9 - هديه دادن به همسر احترام به شخصيت افراد، در وجود آنان عشق و محبت مي آفريند.
هديه دادن نوعي احترام به طرف مقابل محسوب مي شود و انساني كه هديه را مي گيرد بي اختيار و از روي فطرت خدادادي خويش، مهر و محبت هديه دهنده را در دل خود جاي مي دهد. اين نكته در روابط زناشويي از اهميت خاصي برخوردار است و عامل مهمي در ايجاد انس و الفت و همگرايي نسبت به زن و مرد به شمار مي رود تا آن جا كه پاداش هديه دادن مرد به همسر خويش مانند نيكي به نيازمندان است. پيامبر عظيم الشان اسلام در اين مورد مي فرمايد: «من دخل السوق فاشتري تحفة فحملها علي عياله كان كحامل صدقة الي قوم محاويج; (13) مردي كه وارد بازار شود و تحفه اي براي خانواده اش بخرد، اجر و پاداش او برابر با كسي است كه نيازهاي نيازمندان را برآورد.»
هديه، دل ها را پر از صفا و صميميت كرده و غبار كدورت را از دل ها پاك مي كند. به ويژه آن كه اهداي تحفه در مناسبت هاي خاصي باشد كه خاطرات خوش آن روز با شادماني اهداي تحفه عجين گرديده و تاثير نشاط آور آن را چندين برابر نموده و در خاطره ها، ماندگار و هميشگي مي سازد. به همين خاطر براي روزهاي نشاط و سرور و عيدها، دستورات مخصوصي از طرف پيشوايان ديني در مورد رفاه و آسايش و توسعه اقتصادي خانواده به ما رسيده است.
امام صادق عليه السلام در ضمن شمارش وظايف مرد نسبت به همسرش در خانه مي فرمايد: «ولا يكون فاكهة عامة الا اطعم عياله منها ولا يدع ان يكون للعيد عندهم فضل في الطعام ان ينيلهم من ذلك شيئا مما ينيلهم في سائر الايام; (14) هر ميوه اي كه همه مردم از آن مي خورند، بايد به خانواده اش بخوراند و خوراكي هايي كه مخصوص ايام عيد است و در غير ايام عيد به آن هانمي رساند، در روزهاي شادي و عيد به آنان برساند.»
پي نوشت ها:
1) وسائل الشيعه، ج 20، ص 32. 2) مناقب خوارزمي، ص 354. 3) بحارالانوار، ج 43، ص 191. 4) بحارالانوار، ج 79، ص 15. 5) صحيح بخاري، ج 2، ص 104، مسكن الفؤاد، ص 68. 6) جامع السعادات، ج 2، ص 145. 7) مكارم الاخلاق طبرس، ص 26، چهل حديث تغذيه، ص 5. 8) المهذب البارع، ابن فهد حلي، ج 3، ص 17. 9) الكافي، ج 5، ص 325. 10) التحفة السنية جزايري، ص 227. 11) من لا يحضره الفقيه، ج 3، ص 124; وسائل الشيعه، ج 17، ص 67. 12) الكافي، ج 5، ص 88. 13) امالي صدوق، ص 672; وسائل الشيعه، ج 21، ص 514. 14) جامع المدارك، ج 4، ص 485; وسائل الشيعه، ج 21، ص 513.