مدرسه علميه الزهراء شهداد كرمان

 كودك از چهار سالگي وارد مرحله اي جديد از زندگي مي شود، در اين زمان به لحاظ رواني كنجكاو است و بسياري از مفاهيم را فرا مي گيرد. به همين دليل والدين بايد توجّه بيشتري به او بنمايند. بازي براي كودكان سه تا هفت سال بهترين سرگرمي است و از اين جهت رسول اكرم صلي الله عليه وآله تاكيد نموده اند: “دَعْ اِبْنَكَ يَلْعَبُ سَبْعَ سِنينَ؛ هفت سال فرزندت را رها كن تا بازي كند.”
 كارشناسان تعليم و تربيت نيز همين توصيه خاتم رسولان صلي الله عليه وآله را تجويز مي نمايند. بازي علاوه بر آن كه حركات بدني طفل را شكل داده و هماهنگ مي نمايد، حواس او را متوازن مي كند، تمايلاتش را متعادل كرده و از پرخاشگري و برخي رفتارهاي ناهنجار او جلوگيري مي كند. از طريق بازي، كودكان مي توانند جنبه هايي از ابتكار، خلاقيّت و توانايي ذهني خويش را نشان دهند و از اين جهت بازي طفل را براي زندگي بهتر مهيّا مي كند. اصول ارزشي اخلاقي كه اسلام بر آن ها تاكيد دارد همچون ياري رساندن به يكديگر، حفظ اتحاد و يكپارچگي و ارزش قائل شدن براي ديگران را كودكان به هنگام بازي بهتر درك مي كنند و مي آموزند.(1)
 نكات قابل توجه:
 در دوران سيادت فرزندان، اولياء بايد محورهاي ذيل را مد نظر قرار دهند:
 الف - برخوردار نمودن فرزند از مزاياي تعليم و تربيت و سوق دادن اطفال به سوي ارزش هاي متعالي، مقدّس و مسايلي كه با فطرت خداشناسي او هماهنگي دارد. حضرت علي عليه السلام فرمودند: “اِنَّما قَلْبُ الْحَدَثِ كَالْاَرْضِ الْخالِيَةِ كُلَّ ما اُلْقِيَ فيها مِنْ شَيْي ءٍ قَبِلَتْهُ؛(2) قلب بچه همچون زمين خالي است كه هر چه (هر بذري) در آن افكنده شود، آن را مي پذيرد.”
 ب - در همين سنين بايد اطفال را با موازين شرعي، مسايل اعتقادي و فرائض الهي آشنا نمود.
 حضرت علي عليه السلام نيز تاكيد كرده اند: وقتي كودك به پنج سالگي رسيد و دست چپ و راست خود را شناخت او را در برابر قبله نگه داشته و دستور دهيد سجده كند، در شش سالگي ركوع و سجود را به او بياموزيد و در هفت سالگي شستن دست و صورت و مراسم نماز را به او ياد دهيد و در نُه سالگي وضو را كاملاً به وي بياموزيد و وادار كنيد نماز بخواند.(3)
 همچنين آن حضرت فرموده اند: “حَقُّ الْوَلَدِ عَلَي الْوالِدِ اَنْ يُحْسِنَ اِسْمَهُ وَيُحْسِنَ اَدَبَهُ وَيُعَلِّمُهُ الْقُرآنَ؛(4)
 حق فرزند بر پدر اين است كه نام نيكو بر او بگذارد و خوب ادبش كند و قرآن را به وي ياد دهد.”
 والدين بايد اين واقعيّت مسلّم را بدانند كه كودك در اين سنين براي خود شخصيّتي دارد و هرگونه رفتاري با او غالباً در مراحل بعدي زندگيش اثر مي گذارد و تحت تاثير پرورش هاي پدر و مادر راهي را انتخاب مي كند. اگر اين كوشش هاي تربيتي ناقص، نارسا و بدآموز باشند، از سير صلاح، رستگاري و فضيلت فاصله مي گيرد. پس والدين بايد كودك را به عنوان عضوي ارزنده از خانواده قبول كنند و از ناسازگاري مخصوصاً در حضورش اجتناب كنند و تنها به فكر تغذيه بدني او نباشند بلكه در تعيين مسير زندگي، او را ياري دهند و راهنمايش باشند.(5) متأسفانه غالب بزرگسالان به جاي بكارگيري روش هاي تأثيرگذاري در مورد بچه ها به تحميل محدوديت مي پردازند، دستور مي دهند، فرمان صادر مي كنند، تنبيه مي نمايند و يا آن ها را تهديد به مجازات مي كنند. اِعمال اين نوع روش هاي كنترل كننده عملاً بر ذهن و روان كودكان تاثير منفي مي گذارد. بنابراين والدين براي آن كه اطفال دچار مشكلات اخلاقي و رفتاري نشوند و تربيت هاي مفيد اثري عميق و مداوم بر زندگي آنان بگذارد، بايد از روش هاي زورمدارانه براي كنترل فرزندان بپرهيزند و از شيوه هايي استفاده كنند كه توان آنان را براي دست يافتن به شخصيّتي سالم، پويا، داراي اعتماد به نفس و متمايل به خوبي ها ارتقا دهد.(6)

1) نحوه رفتار والدين با فرزندان، يداللَّه جهانگرد، ص 33.
2) نهج البلاغه، نامه 31 (نامه حضرت علي به امام حسن).
3) مكارم الاخلاق، ص 254.
4) نهج البلاغه، ترجمه فيض الاسلام، ص 1264.
5) اسلام و حقوق كودك، دكتر احمد بهشتي، ص 105؛ خود انضباطي كودك و نوجوان در خانه و مدرسه، توماس گوردون، ترجمه دكتر زندي، ص 29.
6) رفتار والدين با فرزندان، محمد علي سادات، ص 19.

 حارثة بن قدامه از سلمان از عمار از حضرت فاطمه عليها السلام مطلبي را نقل كرده كه نشان مي دهد كه سينه زهرا عليها السلام در بردارنده چه علوم و اسراري از پدرش رسول خدا صلي الله عليه و آله بوده كه اميرمؤمنان عليه السلام را به حيرت در آورده بود.

روايت شده است روزي عمار به سلمان فارسي گفت: «آيا مي خواهي چيز عجيبي را از فاطمه عليها السلام برايت نقل كنم؟

سلمان گفت: گفتم آري، نقل كن اي عمار! او گفت: روزي علي عليه السلام را ديدم كه بر فاطمه وارد شد. تا چشم فاطمه عليها السلام به علي عليه السلام افتاد، فرياد زد: علي جان! نزديك شو تا درباره آنچه كه گذشته و آنچه كه خواهد شد و آنچه كه اتفاق نمي افتد تا روز قيامت برايت بگويم.

عمار گفت: ديدم كه اميرمؤمنان آرام آرام به عقب برگشت و من هم با برگشتن علي عليه السلام به عقب برگشتم. آن حضرت آمد تا بر پيامبر صلي الله عليه و آله وارد شد. پيامبر صلي الله عليه و آله فرمود: يا ابا الحسن! پيش بيا. همين كه در محضر پيامبر صلي الله عليه و آله نشست، فرمود: تو مرا خبر مي دهي يا من تو را خبر دهم؟

علي عليه السلام فرمود: شنيدن حديث از شما بهتر است اي رسول خدا. حضرت فرمود: بر فاطمه داخل شدي و به تو چنين و چنان گفت و همان دم برگشتي. علي عليه السلام فرمود: آيا نور فاطمه از نور ما است؟

پيامبر صلي الله عليه و آله فرمود: آيا نمي داني؟ پس علي عليه السلام به سجده افتاده خدا را شكر كرد. عمار گفت: پس اميرمؤمنان عليه السلام از محضر پيامبر صلي الله عليه و آله خارج شده و بر فاطمه عليها السلام وارد شد و من همراهش وارد شدم. فاطمه عليها السلام فرمود: گويا خدمت پدرم رفتي و آنچه را كه به تو گفته بودم، به عرضش رساندي.

فرمود: آري، فاطمه جان. فاطمه فرمود: بدان اي اباالحسن! خداوند نور مرا خلق كرد در حالي كه او را تسبيح مي گفت و اين نور را به درختي از درختان بهشت سپرد و اين درخت بر اثر نور من نورافشاني مي كرد تا اين كه پدرم در وقت معراج، وارد بهشت شد، خداوند همان وقت بر دل پدرم انداخت تا ميوه اي از همان درخت بچيند و تناول كند، سپس اين نور را به مادرم سپرد كه مرا به دنيا آورد و من از همان نور مي باشم … . (1)

1) عيون المعجزات، ص 54 و بحار، ج 43، ص 8.

 
يكي از شاگردان حضرت امام خميني رحمه الله مي گويد: من يك وقت سيگار مي كشيدم و در اواخر، احساس كردم كه برايم زيان دارد . چون امام در رساله شان مسئله اي دارند كه هر چه زيان داشته باشد استعمالش جايز نيست، از امام سؤال كردم: آيا اين سيگار كشيدن نيز جزء همان مسئله است يا نه؟ امام به من نفرمودند سيگار كشيدن زيان دارد و نفرمودند زيان ندارد، ولي يك حكايتي را براي من نقل فرمودند كه: مرحوم ميرزا پيپ مي كشيدند و كسي خدمتشان رفته و ديده بود دور تا دور منقلشان پيپ چيده شده است . آن شخص به مرحوم ميرزا عرض كرده بود كه اينها زيان ندارد؟ آقا فرموده بودند: احتمال زيان مي دهي؟ گفته بود: بله . مرحوم ميرزا گفته بودند: پس آنها را جمع كن . امام همين حكايت را فرمودند و چنين در من اثر گذاشت كه ديگر سيگار نكشيدم و اين از بركت نفس مبارك امام بود.

نام هر شخص نشانگر اعتقادات، مليت، فرهنگ و خواسته هاي دروني او و خانواده اش مي باشد . اسمي كه براي يك كودك انتخاب مي شود در تكريم و تحقير شخصيت وي نقش دارد . كودكاني كه نام زيبا و پسنديده دارند، غالبا مورد تقدير و توجه ديگران هستند و از شنيدن تمجيدها و افتخاراتي كه نامشان موجب آن است لذت مي برند; بر عكس كساني كه والدين آنان هنگام انتخاب نام به معني و محتواي آن بي توجه بوده و يك اسم نامناسب و بيگانه از فرهنگ خودي را براي فرزند خود انتخاب كرده اند، در آينده احساس حقارت نموده و احيانا مورد ملامت و سرزنش قرار خواهند گرفت . در سيره امام باقر عليه السلام به اين نكته توجه خاصي مبذول شده است . آن حضرت در مورد انتخاب نام زيبا براي فرزندان چنين رهنمود مي دهد: «اصدق الاسماء ماسمي بالعبودية وافضلها اسماء الانبياء (1) ; دوست داشتني ترين اسم ها آن است كه حاكي از بندگي خدا باشد و بهترين آن ها نام هاي پيامبران است .»

امام پنجم عليه السلام نام هاي فرزندان خويش را نيز از بهترين نام ها برگزيده بود . نام هاي فرزندان آن حضرت بدين ترتيب است:

1- جعفر عليه السلام 2- عبدالله 3- ابراهيم 4- علي 5- زينب 6- ام سلمه (2)

پيشواي پنجم به اين شيوه تربيتي آن چنان اهميت مي داد كه حتي دستور داده بود پايين ترين طبقات اجتماع را هم با القاب و نام هاي تحقيرآميز صدا نكنند، بلكه با بهترين نام ها از آنان ياد كنند و مي فرمود: «سموهم باحسن اسمائهم (3) ; با نيك ترين نامشان آن ها را صدا بزنيد .» و به اين ترتيب از توهين و تحقير شخصيت آنان جلوگيري مي نمود .

1) وسائل الشيعه، ج 21، ص 124، ح 1 .

2) مناقب ابن شهر آشوب، ج 3، ص 34 .

3) كشف الغمه، ج 2، ص 363 .

   انجام كارهاي سخت خانه

1 . حضرت اميرالمؤمنين عليه السلام درباره حضرت فاطمه زهرا عليها السلام مي فرمايند:

«انها استقت بالقربة حتي اثرفي صدرها وطحنت بالرحي حتي مجلت يدها وكسحت البيت حتي اغبرت ثيابها واوقدت النار تحت القدر حتي دكنت ثيابها فاصابها من ذلك ضرر شديد; (1) حضرت فاطمه زهرا عليها السلام آن قدر با مشك، آب كشيد كه اثر آن در سينه اش آشكار شد و چندان با دست خود آسياب كرد كه دستهايش پينه زد و آن قدر خانه را جاروب كرد كه لباسهايش خاك آلود گرديد . و چندان آتش در زير ديگ روشن كرد كه لباسهايش سياه و دود آلود شد و از اين كارها رنج و سختي زيادي به او رسيد .»

فاطمه عليها السلام مطيع دائم علي عليه السلام

 2 . حضرت اميرالمؤمنين علي عليه السلام مي فرمايند:

فوالله … لا اغضبتني ولاعصت لي امرا ولقد كنت انظر اليها فتنكشف عني الهموم والاحزان; (2) سوگند به خدا كه فاطمه عليها السلام هيچ گاه مرا خشمگين نكرد و در هيچ كاري از من سرپيچي ننمود . و من هرگاه به فاطمه عليها السلام نگاه مي كردم، غم و اندوه از من زدوده مي شد .»

1) علل الشرايع، ج 2، ص 366 .

2) بحارالانوار، ج 43، ص 134